महाबळेश्वर

महाबळेश्वर

“सह्याद्रीची राणी” म्हणून ओळखले जाणारे  हे थंड हवेचे ठिकाण निसर्गप्रेमी, हनिमूनर्स आणि साहसी लोकांसाठी एक आवडते ठिकाण आहे.हे थंड हवेचे ठिकाण महाराष्ट्राच्या सातारा जिल्ह्यात असून ते सह्याद्रीच्या पर्वतरागांच्या पश्चिम भागात आहे. 

या ठिकाणचा इतिहास प्राचीन काळापासूनचा आहे. “महाबळेश्वर” हे नाव भगवान महाबळेश्वर, भगवान शिवाचे एक रूप, ज्यांचे मंदिर या प्रदेशातील एक प्रमुख आकर्षण आहे, यावरून हे नाव आले आहे. याठिकाणाबद्दलची पहिली ऐतिहासिक माहिती १२१५ सालची असून, देवगिरीचे राजे सिंघन यांनी तेव्हा जुन्या महाबळेश्वरला भेट दिली होती, व या भेटी दरम्यान त्यांनी कृष्णा नदीच्या काठावर एक लहान मंदिर आणि पाण्याची टाकी बांधली.
१६ व्या शतकाच्या सुरवातीला जावळीच्या चंद्रराव मोरे या मराठी सरदाराने तेथे असलेल्या पूर्वीच्या राजकुळाचा पराभव केला आणि स्वत:ला जावळी व महाबळेश्वरचे राजे घोषित केले. १६५४ मध्ये छत्रपती शिवाजी महाराजांनी तत्कालीन राजकीय परिस्थितीमुळे जावळीचे चंद्रराव मोरे यांचा वध केला आणि जावळी व त्याच्या आजूबाजूचा प्रदेश आपल्या ताब्यात घेतला.

पुढे नंतर १८१९ मध्ये, तिसऱ्या राठा-इंग्रज युद्धातील परभवानंतर मराठा साम्राज्याचे पतन झाले, ब्रिटिशांनी महाबळेश्वरच्या आसपासच्या डोंगरांसोबत तो प्रदेश सातारच्या राज्यात समाविष्ट केला.

१९२८ पूर्वी याचे नाव माल्कम पेठ असे होते १९२८ मध्ये ब्रिटिशांनी याचे नाव बदलून महाबळेश्वर असे केले असे जुन्या नोंदींमध्ये आढळून येते. येथे  “राजभवन” असून महाराष्ट्राच्या राजपालांचे ते उन्हाळामधील  निवासस्थान आहे.

समुद्रसपाटीपासून १३७२ मीटर उंचीवर पश्चिम घाटांच्या रांगेत वसलेले हे थंड हवेचे ठिकाण सर्व बाजूंनी दऱ्यांनी वेढलेले १५० वर्ग किमी क्षेत्रफळ असणारे विशाल असे पठार आहे.

भारतातील तिसऱ्या क्रमांकाची नदी असलेल्या कृष्णा नदीचा उगम येथेच होतो. तसेच या नदीच्या उपनद्या असलेल्या कोयना, वेण्णा, सावित्री, आणि गायत्री या नद्यांचा उगम सुद्धा येथेच होतो. पण या नद्या कृष्णा नदीला काही अंतरानंतर कृष्णा नदीला मिळतात. अशीही दंतकथा आहे की, वेण्णा आणि कोयना या उपनद्या म्हणजे शिव आणि ब्रम्हा आहेत.

ब्रिटीशांना येथे त्यांच्या देशासारखे वातावरण हवे होते त्यामुळे त्यांनी इथे स्ट्रॉबेरीची लागवड केली इंग्लंड प्रमाणे इथे वास्तु उभारल्या. सध्या इथे मोठ्या प्रमाणात स्ट्रॉबेरीचे उत्पादन होते देशाच्या एकूण स्ट्रॉबेरी उत्पादनापेेकी  सुमारे ८५% उत्पादनात येथेच होते.

हिरवेगार डोंगर, घनदाट जंगले आणि विलोभनीय द्रुश्ये यासाठी प्रसिद्ध असलेल्या या ठिकाणाला हजारो पर्यटक वर्षभर भेटी देत असतात. येथील भेट देण्यासाठीची प्रमुख ठिकाणे

१) महाबळेश्वर मंदिर:

बारा ज्योतिर्लिंगांपेक्षा अधिक महत्व असलेले हे शिव मंदिर हे मंदिर १६व्या शतकातील आहे आणि हेमाडपंथी  स्थापत्य शैली मध्ये याचे बांधकाम करण्यात आले आहे.हे जगातील एकमेव मंदिर आहे ज्यात रुद्राक्षाच्या रूपात लिंग आहे. महालिंगम म्हणून ओळखले जाणारे ६  फूट उंच ‘स्वयंभू’ शिवलिंग हजारो वर्षे जुने आहे.
लिंग असलेले गर्भगृह ५०० वर्षांहून अधिक जुने आहे, तर मंदिराचे इतर भाग नंतर बांधले गेले. हे मंदिर जुने महाबळेश्वर येथे आहे. आणि शहरापासून सुमारे ६ किलोमीटर अंतरावर आहे. मुख्य बसस्थानकापासून सुमारे २० मिनिटांच्या अंतरावर आहे.

२) एल्फिन्स्टन पॉईंट:

एल्फिन्स्टन पॉइंट हा शहरातील सर्वात उंच बिंदू आहे. येथून प्रसिद्ध प्रतापगड किल्ला आणि कोयना व्हॅलीच्या विहगम दृश्यांचा अद्भुत नजारा अनुभवायला मिळतो. मुख्य बसस्थानकापासून फक्त १०  किमी अंतरावर असलेल्या एल्फिन्स्टन पॉइंटपर्यंत तुम्ही स्थानिक वाहतुकीच्या मार्गाने सहज पोहोचू शकतात. तुमच्या इच्छित ठिकाणी जाण्यासाठी तुम्ही एकतर बस, ऑटो-रिक्षा किंवा भाड्याची टॅक्सी वापरू शकता.

३) प्रतापगड किल्ला:

प्रतापगड किल्ला महाराष्ट्रातील एक प्रमुख ऐतिहासिक पर्यटन स्थळ असून . किल्ला जमिनीपासून सुमारे ३५००  फुटांवर आहे. या किल्ल्याचे बांधकाम १६५६ मध्ये पूर्ण झाले. किल्ल्यावर चार तलाव, एक टेहळणी बुरूज, एक सांस्कृतिक ग्रंथालय आणि भवानी मातेचे मंदिर आहे. प्रतापगड किल्ल्यावर लोकल बस किंवा टॅक्सीद्वारे सहज जाता येते.महाबळेश्वर बसस्थानकापासून २० कि.मी अंतरावर आहे.

४) वेण्णा लेक:

महाबळेश्वरच्या निसर्गरम्य परिसरात पर्यटकांनी आवर्जून भेट द्यावी असा हा वेण्णा लेक एक मानवनिर्मित तलाव आहे.श्री अप्पा साहेब महाराज यांनी १९४२ मध्ये बांधलेला, वेण्णा तलाव सुरुवातीला शहराच्या जवळपासच्या भागात पाणी पुरवण्यासाठी बांधण्यात आला होता. हळुहळू आणि स्थिरपणे, याने सर्वांचे लक्ष वेधून घेतले आणि सध्या पर्यटकासाठी हा एक मुख्य आकर्षणाचा बिंदु आहे.

५) Mapro गार्डन:

महाबळेश्वर-पाचगणी रस्त्यावर गुरेघर येथे मॅप्रोच्या मालकीचे महाबळेश्वरचे प्रसिद्ध स्ट्रॉबेरीचे मळे आहेत. श्री किशोर व्होरा यांनी १९५९ मध्ये स्थापन केलेला, मॅप्रो हा एक प्रमुख अन्न प्रक्रिया ब्रँड आहे. या हिरव्यागार बागेत एक नर्सरी, एक रेस्टॉरंट आणि मुलांसाठी खेळण्याची जागा आहे ज्यामुळे कुटुंब आणि मुलांसोबत आनंदात घालवण्‍यासाठी ही एक उत्तम जागा आहे.
येथे तुम्ही ताजी स्ट्रॉबेरी आणि स्ट्रॉबेरीची उत्पादने जसे की जाम, मुरंबा, सिरप आणि क्रश देखील खरेदी करू शकता.

महाबळेश्वरला भेट देण्यासाठी उत्तम वेळ:
ऑक्टोबर ते जून या महिन्यात महाबळेश्वरला भेट देण्याचा उत्तम काळ असतो जेव्हा हवामान आल्हाददायक असते आणि नैसर्गिक सौंदर्य शिखरावर असते.धबधबे व हिरवळ पाहण्यासाठी पावसाळा हा आनंददायी काळ असू शकतो, परंतु महाबळेश्वरला पावसाचे प्रमाण खूप असल्यामुळे त्यामुळे तुमच्या फिरण्यावर काही मर्यादा येऊ शकतात.

महाबळेश्वर मध्ये कसे पोहचाल:  

हे ठिकाण महाराष्ट्रातील इतर शहरापासून चांगल्या प्रकारे जोडलेले आहे.

१) सर्वात जवळचे विमानतळ: पुणे विमानतळ जे महाबळेश्वर पासून १२० कि.मी अंतरावर आहे.

२) रेल्वे मार्ग : महाबळेश्वर पासून सर्वात जवळचे रेल्वे स्टेशन सातारा रेल्वे स्टेशन आहे जे ५७ कि. मी अंतरावर आहे

३) रस्ते मार्ग: जिल्ह्याचे ठिकाण असलेल्या सातारा पासून ५७ कि.मी अंतरावर महाबळेश्वर आहे इथून तुम्ही  राज्य परिवहन महामंडळच्या बस, खाजगी बस किवा खाजगी गाडीने महाबळेश्वरला सहज पोहचू शकता.  

महाबळेश्वर मध्ये राहण्यासाठी ५ उत्तम रेस्टोरंट:

१) ट्रीबो ट्रेंड हिलवे इन मेन मार्केट:
कोयना वन्यजीव अभयारण्यातील व्यवसायांमध्ये सेट केलेले, हे  हॉटेल महाबळेश्वर बस स्थानकापासून एक किलोमीटरहून कमी अंतरावर आणि चायनामन धबधब्यापासून १ किमी अंतरावर आहे.

२) हॉटेल ड्रीमलँड:
एका ग्रामीण खेड्यात ९ हेक्टर जमिनीवर वसलेले, हे डाउन-टू-अर्थ हॉटेल हॉलीवूड वॅक्स म्युझियमपासून ७ मिनिटांच्या अंतरावर, धोबी धबधब्यापासून २ किमी आणि वेण्णा तलावापासून ३ किमी अंतरावर आहे.

३) हॉटेल लेक व्ह्यू:
जंगलाच्या सीमेवर असलेले, ग्रामीण हिल स्टेशनमधील हे निरागस हॉटेल वेण्णा तलावापासून ३ किमी आणि लिंगमाला धबधब्यापासून ५ किमी अंतरावर आहे.

४)हॉटेल लेक पॅराडाईज:
वेण्णा नदीच्या पुढे आणि कोयना वन्यजीव अभयारण्याच्या आत, हे आरामदायी हॉटेल वेण्णा तलावापासून १० मिनिटांच्या अंतरावर आहे, राज्य महामार्ग ७२  पासून  ३ किमी आणि लिंगमाला वॉटरफॉल पॉइंटपासून ४ किमी अंतरावर आहे.

५)हॉटेल मेफेअर:
चायनामन धबधब्यापासून १५ मिनिटांच्या चालत, जंगलाने वेढलेले हे नम्र हॉटेल वेण्णा तलावावरील बोटिंगपासून २ किमी आणि प्रतापगड किल्ल्यापासून २१ किमी अंतरावर आहे.

हे ठिकाण  शहरी जीवनातील गोंधळातून सुटका देणारे व मनाला मंत्रमुग्ध करणारे ठिकाण आहे. नयनरम्य नैसर्गिक नजारे, ऐतिहासिक स्थळे आणि ऐतिहासिक संस्कृतीसह, हे एक असे ठिकाण आहे जे तुमच्या आत्म्याला नवसंजीवनी आणि एक संस्मरणीय सुट्टी देऊ शकते. म्हणून, आपल्या बॅग पॅक करा आणि महाबळेश्वरचे मोहक सौंदर्य एक्सप्लोर करण्यासाठी निघा आणि तिची शांतता आणि मोहकता तुमच्या हृदयावर कायमची छाप पडू द्या.